Białko, węglowodany i tłuszcze – na tych trzech makroskładnikach zbudowany jest każdy posiłek. Dzisiaj przyjrzymy się bliżej pierwszemu z nich: temu, bez którego życie jest po prostu niemożliwe. Jaka jest rola białka w organizmie i które produkty są jego najlepszym źródłem? Dlaczego powinniśmy wystrzegać się jego niedoborów (oraz nadmiaru)? Odpowiadamy!
Białka – czym tak naprawdę są?
Można powiedzieć, że życie każdego organizmu zaczyna się od białek. Stanowią one podstawowy budulec wszystkich, nawet najmniejszych komórek tworzących nasze ciała. To dzięki białkom wzrastamy i rozwijamy się, leczymy rany i przyswajamy tlen – niezależnie od tego, jak dużo dostarczymy naszemu organizmowi witamin czy minerałów, bez białka nie będą miały one dla nas żadnego znaczenia!
Same białka (a inaczej – proteiny) składają się z pojedynczych aminokwasów, połączonych wiązaniami peptydowymi. W zależności od tego, w jaki sposób radzi sobie z ich syntezą ludzki organizm, aminokwasy dzielimy na:
- egzogenne – czyli takie, które musimy dostarczać „z zewnątrz”, ponieważ nie jesteśmy w stanie samodzielnie ich zsyntetyzować; zalicza się do nich m.in. histydynę, leucynę, metioninę i fenyloalaninę;
- endogenne – a więc te, które nasz organizm jest w stanie samodzielnie syntetyzować w ilości zaspokajającej całość zapotrzebowania (tyczy się to np. asparaginy czy kwasu glutaminowego) lub jego część (niedobór musimy uzupełnić zbilansowaną dietą – tak jest w przypadku m.in. glutaminy i glicyny).
Co chyba najciekawsze, ludzki organizm nie przyswaja bezpośrednio białek zawartych w pożywieniu, ponieważ… nie jest w stanie tego zrobić. Jak rozwiązujemy ten problem? Rozbijając białko w organizmie na pojedyncze aminokwasy, a następnie – syntezując je w komórkach ponownie w białka. Skomplikowane, prawda?
Kolejna cecha charakterystyczna dla białek to fakt, że niemal każde z nich jest inne – a konkretniej, ma inny skład aminokwasowy. W biotechnologii żywienia mówi się o tzw. białku wzorcowym, czyli takim, które zawiera wszystkie niezbędne człowiekowi aminokwasy w optymalnych proporcjach. W zależności od tego, jak bliskie „ideału” białko jest zawarte w danym produkcie, wyróżniamy białka pełnowartościowe (znajdziemy je w mięsie, rybach i produktach mlecznych) oraz niepełnowartościowe (kryjące się w zbożach, orzechach czy strączkach).
Funkcje białek w organizmie
Jak powiedzieliśmy, białka stanowią podstawę naszego (i nie tylko!) życia. Tworzą strukturę komórek i odpowiadają za ich prawidłowe funkcjonowanie; uczestniczą w każdym etapie ich powstawania oraz wzrastania. To właśnie dlatego przyjmowanie białek jest tak ważne dla dzieci i młodzieży – rozwój wymaga protein!
Dorośli potrzebują na co dzień nieco mniej białka, co nie znaczy, że potrzebują go mało. Proteiny odpowiadają przecież m.in. za syntezę hormonów (od których uzależnione jest nasze prawidłowe funkcjonowanie!), pośredniczą w transporcie tlenu i informacji genetycznej pomiędzy komórkami oraz stanowią podstawowy składnik przeciwciał (a więc i układu odpornościowego). Pełnią również funkcję regulującą, pomagając utrzymać równowagę wodną i kwasowo-zasadową organizmu. A czy musimy dodawać, że są niezbędne przy gojeniu ran i odbudowie uszkodzonych narządów? Prozdrowotne właściwości białek są po prostu niezliczone!
Właściwości białek – jakie są skutki ich niedoboru…
Co w takim razie się stanie, gdy w naszym jadłospisie jednak zabraknie białek? O tym, że prawdopodobnie warto zmienić coś w swojej diecie zasygnalizują nam:
- kruche i łamliwe włosy;
- zwiększony apetyt na słodkie przekąski;
- bóle mięśni i stawów;
- problemy z koncentracją oraz pamięcią;
- poczucie ogólnego osłabienia organizmu.
Trwały niedobór białka w organizmie może przyczynić się do o wiele poważniejszych problemów – mówilibyśmy tu jednak o schorzeniach związanych bardziej z niedożywieniem niż z nieprawidłowym zbilansowaniem diety. Jeśli zaobserwujesz zaś powyższe objawy, a po krótkiej „analizie” swoich żywieniowych nawyków stwierdzisz, że brakuje w Twojej diecie pełnowartościowych źródeł białka – to czas na coś nowego. Na przykład na szybkie dania na zimno od eatyx – gotowe, by w każdej chwili dostarczyć Ci niezbędnej dawki białek oraz innych składników odżywczych! A jeśli masz trochę więcej czasu dla siebie (ale za mało, by przygotować tradycyjny posiłek) – szybkie dania na ciepło pomogą uzupełnić luki w codziennym jadłospisie!
Jakie są skutki nadmiaru białka?
Jak ze wszystkim, również i z białkami można przesadzić „w drugą stronę”. Zastosowanie białek w naszej diecie z reguły wiąże się ze spożywaniem znacznych ilości wysokotłuszczowych produktów pochodzenia zwierzęcego. Zdominowana przez mięso dieta na pewno dostarczy sporo bezcennego budulca, ale przy okazji grozi rozwojem nadwagi, nadciśnienia czy miażdżycy. Samo białko także bywa obciążeniem dla organizmu; zwłaszcza dla nerek i wątroby, które mogą nie nadążyć z jego przyswajaniem. Kontrolujmy więc ilość spożywanych protein – na przykład włączając do diety szybkie dania gotowe
eatyx o zawartości białek dostosowanej do codziennych potrzeb!
Jak zaspokoić zapotrzebowanie na białko?
Białka chyba każdemu z nas kojarzą się przede wszystkim z mięsem (ewentualnie z jajkami!). I nic dziwnego – produkty pochodzenia zwierzęcego są uważane za najlepsze źródło protein. Obecne w:
- mięsie (różnych jego rodzajach – nie tylko w kurczaku!);
- rybach;
- mleku oraz jego przetworach;
- jajach kurzych,
białka cechują się wysoką wartością biologiczną – zawierają w zasadzie wszystkie aminokwasy, których ludzki organizm nie byłby w stanie samodzielnie wytworzyć, a do tego ich struktura jest najbardziej zbliżona do białek budujących nasze komórki.
Dobrym źródłem aminokwasów mogą być także produkty roślinne – chociaż białka w nich zawarte są nieco trudniejsze do przyswojenia przez organizm ze względu na obecność błonnika. Białka roślinne znajdziemy przede wszystkim w nasionach roślin strączkowych (soi, fasoli i grochu), produktach zbożowych (kaszach, płatkach czy mące) oraz orzechach; dawkę aminokwasów dostarczą także niektóre owoce i… ziemniaki.
Oczywiście, czerpanie aminokwasów tylko z jednego źródła nie jest dobrym pomysłem (nawet, jeśli jest to źródło pełnowartościowe!). Optymalne przyswajanie białek jest możliwe tylko przy zróżnicowanej diecie, łączącej produkty o różnej zawartości pozostałych mikro- i makroskładników. Możesz się przy tym wspomóc dopasowanym do swoich potrzeb i nawyków żywieniowych suplementem diety eatyx:
- eatyx HYPER DETOX 360 – dla tych, którzy chcą oczyścić swój organizm i poprawić przemianę materii;
- eatyx HYPER WITAMINY I MINERAŁY + PROBIOTYKI – dla tych, którzy potrzebują dodatkowej dawki witamin i minerałów, a dodatkowo chcą wesprzeć układ odpornościowy;
eatyx HYPER BRAIN IQ BOOSTER – dla tych, którym przydałby się zastrzyk energii.
